Samsat
Günümüzde Atatürk barajının suları altında kalmış olan Samsat Höyük, Fırat nehrinin geçişe en elverişli noktalarından birinde bulunmasından ötürü kalkolitik dönemden ortaçağa kadar iskan görmüştür. Fırat'ın batı kıyısında, ova seviyesinden 50 metre kadar yüksekliği, höyük tepesinde 3 hektar ve dış şehirle birlikte 80 hektarlık bir alanı olan Samsat geçmişte bölgenin en büyük yerleşkesiydi. 1964 ve 1967'de Theresa Goell tarafından kısa süreli kazılar, höyük tamamen suyla kaplanmadan önce de 1978 ile 1989 arasında 10 sezon Nimet Özgüç tarafından kurtarma kazıları yapılmıştır. Hem kazılardan önce hem de kazılar sırasında az sayıda Luvi hiyeroglifleri ile işlenmiş Geç Hitit dönemine ait anıtsal yazıtlı parçalar ve muhtemelen aynı döneme ait aşırı tahribat görmüş bazalt rölyef parçaları bulunmuştur. Höyüğün Hitit dönemindeki isminin Hahha/Hahhum ve Geç Hitit döneminde de Kumaha/Kummuh olduğu öne sürülmüştür.
En büyük parçalardan biri oldukça aşınmış durumda ve üst kısmı kırık olan bir bazalt steldir. Stel ilk olarak 1883 yılında Samsat köyü ile höyük arasında bir lokasyonda yerde yatar halde not edilmiş ve 1960'lı yıllarda Adıyaman şehrine nakledilmiştir. Taban parçası ile birlikte yaklaşık 2 metre yüksekliğinde, 61 cm genişliğinde ve 40 kalınlığındadır. Ön yüzündeki aşınmış bir hükümdar kabartması üzerine daha geç devirlerde boylamasına bir oluk açılmıştır. Stelin her iki yanındaki aşınmış yazıtlardan (SAMSAT 1) sol (B) yandaki 9 satırlık yazıt nispeten daha iyi durumda olmakla beraber okunabilir durumda değildir. Zarar görmüş olan arka yüzünde bir zamanlar yazıt olup olmadığı belli değildir. Stel Adıyaman Müzesinde sergilenmektedir. Samsat civarında 1958 ve 1960'ta bulunmuş iki adet diğer parçanın bugün nerede oldukları belli değildir. Bunlardan biri üzerinde bir yazıtın iki satırının parçaları gözüken 17'ye 21 cm'lik bir taş fragman (SAMSAT 2), diğeri de muhtemelen bir sütun altlığı olan yaklaşık 30 cm yüksekliğinde ve 32 cm genişliğinde üzerinde kazınarak işlenmiş 1 satırlık Luvice yazıt bulunan yuvarlak bir taş bloktur (SAMSAT 3). Bir iki adet Luvice yazıtlı taş fragman Goell'in çalışmaları sırasında, ikisi büyük bloklar olan 11 adet Luvice yazıtlı kireç taşı ve bazalt parçalar da 1980'li yıllardaki kazılarda bulunmuştur. İki büyük parça (Fragman 1 ve 2) kireç taşına işlenmiş, bir yüzlerinde Luvice yazıtlar bulunan ve muhtemelen aynı anıta ait dörtgen bloklardır. Oldukça zarar görmüş olan yazıtlarda sadece bir kaç karakter okunabilmektedir. Kazıda bulunan parçaların hepsi Adıyaman Müzesindedir. Samsat yazıt parçalarının tamamı, Adıyaman, Ancoz, Boybeypınarı ve Malpınarı ile birlikte Geç Hitit krallığı Kummuh dönemine yani takriben M.Ö. 9. ve 8. yüzyıllara tarihlenmektedir. Büyük boy görmek için resimlere tıklayınız.
| ||||||||||||||||||||||||||||||
![]() ![]() | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
SAMSAT Frag. 1
| ![]() ![]() ![]() ![]() SAMSAT Frag. 2
|
| ![]() ![]() ![]() ![]()
|
|
Resim kaynakları:
İlgili yayınlar:
Bilgin, T. ve M. Özçiriş. "Unpublished Hieroglyphic Luwian Inscriptions from Adıyaman Museum," JAOS 141.4, 2021: 767–77. (SAMSAT frag. 11)
Bilgin, T. ve M. Özçiriş. "Hieroglyphic Luwian Fragments from Commagene," NABU 2021: 261–62. (SAMSAT frag. 12)
Gonnet, H. "Les hieroglyphes de Samsat," Hethitica 10, 1990: 129–33.
Hawkins, J. D. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Vol 1, Berlin, 2000: 352–55 ve levha 179–84.
Orthmann, W. Untersuchungen zur späthethitischen Kunst, Bonn, 1971. (Samsat 1)
Özgüç, N. Samsat, Sümeysat, Samosata, Kumaha, Hahha, Hahhum. Ankara, 2009.
(Kısaltmalar için bknz.)
Mehmet Özdoğan, 1977.
J. David Hawkins, 2000.
Cüneyt Süer, 2011.
Bora Bilgin, 2011.
Tayfun Bilgin, 2021.