ANA SAYFA
ENGLISH

İvriz Anıtı

Anıt, Konya’nın Ereğli ilçesine 12 km uzaklıktaki İvriz köyü yakınlarındadır. Büyük bir kaynağın yakınındaki dik kayalık yüzey üzerine oyulmuş olan rölyef 4,20 m yüksekliğinde ve 2,40 m genişliğindedir. Tuwana Kralı Warpalawa’yı bir elinde buğday başakları diğerinde üzüm salkımı tutan tanrı Tarhunza’ya tapınırken gösterir. Tanrının başındaki boynuzlu başlik ilahiliği temsil eder. Tanrı Tarhunza figüründen oldukça küçük olan kral figürü özenle işlenmiş giysisi ile tapınma pozisyonundadır. Tuwana Kralı Warpalawa Asur kaynaklarından Urballa olarak bilinmektedir. Bu kaynaklara göre en azından MÖ 738-710 yılları arasında hüküm sürmüştür ve dolayısıyla anıt MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenir. Adı, Bor ve Bulgarmaden anıtlarında da geçer.
Tanrı Tarhunza’nın önündeki Luvi hiyeroglifi ile yazılmış 3 satırlık yazıt Hawkins tarafından "Bu, Warpalawa’nın büyük Tarhunza’sı(dır). Onun için onu/onları uzun(?) Sahana(?) etsin" şeklinde, kralın arkasındaki 3 satırlık yazıt ise "Bu, Kahraman Warpalawa’nın görüntüsü(dür)…" şeklinde tercüme edilmiştir.
Tek satırlık üçüncü yazıt ise kabartmanın bulunduğu kayanın dibinde, daha önce su ile kaplı olan bir yerdedir. "Tiyamartu, Warpalawa'nın sev[gili kulu? ... ] bunu (kayaya) oydu ..." olarak okunmuştur ve rölyefi yapan ustanın imzası olduğu anlaşılmaktadır.

Dağa doğru, Ambar deresi civarında İvriz rölyefinin kopyası olan ikinci bir kabartma daha vardır. Yaklaşık aynı büyüklükte, daha az detaylı ve büyük ihtimalle bitirilmemiştir. İvriz rölyefinden farklı olarak bunun üzerinde herhangi bir yazıt yoktur. 2015 yılında bu rölyefin 500 metre kadar güneyinde Luvi hiyeroglifli bir stel fragmanı bulunmuştur.

Üçüncü bir rölyef 1972 yılında köylüler tarafından derenin yukarısına doğru İvriz rölyefine yaklaşık 25-30 m mesafede, yoldan 10 m yukarıda bulunmuştur. Düz ve yaklaşık 1 cm derinlikte oyulmuş olan kabartmada arka arkaya duran iki figür ve bir arkadaki kişinin yanında bir hayvan vardır. Öndeki uzun giysili kişinin üst bölümü kopmuş ve kaybolmuştur. Röylefteki hayvan, at veya köpek de olabilir ancak bunun bir kurban sahnesi olduğu düşünülürse daha büyük olasılıkla bir boğadır. Kenar bölümlerinin bir raf gibi düz oyulmuş olması ve yanında oyulmuş basamakların bulunması burasının bir ayin yeri olduğunu akla getirir. Biçimsel olarak İvriz rölyefinden daha eski bir döneme işaret eder. Bu rölyef kayadan ayrılarak Ereğli Müzesine nakledilmiştir.

1986 yılında İvriz rölyefinin 75 m kadar yukarısında, sulama kanalı yapımı sırasında bir stel parçası ile devasa bir heykel başı bulunmuştur. Stelin sadece alt bölümü kalmıştır ve ön yüzünde bir rölyef, arka ve sağ yan yüzlerinde Luvi hiyeroglifi ile yazılmış bir yazıt (İVRİZ 2), sol yan yüzünde ise Fenikece bir yazıt bulunur. Bu yazıt da Kral Warpalawa’dan bahseder. Her iki parça da Ereğli Müzesindedir. Ayrıca, üçü İvriz anıtı yakınlarında biri Ambar Deresi'nde olmak üzere dört adet yazıtlı parça çeşitli yıllarda bulunmuştur.


Büyük boy görmek için resimlere tıklayınız.

T. Bilgin, 2009 B. Bilgin, 2019 T. Bilgin, 2019 T. Bilgin, 2019 T. Bilgin, 2019 T. Bilgin, 2019 T. Bilgin, 2019 Rölyefi işleyen kişiye ait künye - T. Bilgin, 2019 J. D. Hawkins, 2000

İkinci ve Üçüncü rölyefler
Ambar Deresindeki ikinci rölyef  - T. Bilgin, 2019 İkinci rölyef  - T. Bilgin, 2019 İkinci rölyef  - T. Bilgin, 2019     Üçüncü rölyef - L. Bier, 1976 Üçüncü rölyef - L. Bier, 1976 Üçüncü rölyef Ereğli Müzesinde - C. Süer, 2011

İvriz steli ve büyük heykel başı
İvriz Steli (İVRİZ 2) - J. D. Hawkins  (foto: A. Dinçol) T. Bilgin, 2017 C. Süer, 2011 E. Anıl, 2011 E. Anıl, 2011

Yazıt parçaları
İvriz enerji santralı yakınında 1949'da bulunmuş yazıt parçası - J. D. Hawkins, 2000 İvriz enerji santralı yakınında 1964'te bulunmuş yazıt parçası - J. D. Hawkins, 2000 İvriz anıtı yakınında 1973'te bulunmuş yazıt parçası - J. D. Hawkins, 2000 Ambar Deresinde bulunmuş yazıtlı stel parçası - Ç. Maner, 2017


İlgili yayınlar:
Bier, L. "A Second Hittite Relief at Ivriz," JNES 35, 1976: 115–26.
Dinçol, B. "New archaeological and epigraphical finds from Ivriz: a preliminary report," Tel Aviv 21, 1994: 117–28. (İVRİZ 2)
Ehringhaus, H. Das Ende, das ein Anfang war: Felsreliefs und Felsinschriften der luwischen Staaten Kleinasiens vom 12. bis 8./7. Jahrhundert v. Chr. Mainz am Rhein, 2014: 48–60.
Hawkins, J. D. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Vol 1, Berlin, 2000: 516–18, 526, 529–30 ve lev. 292–95, 300, 304.
Hawkins, J. D. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Vol 3, Berlin, 2024: 158–59, 281, 283–84, 347 ve lev. 102.
Orthmann, W. Untersuchungen zur späthethitischen Kunst, Bonn, 1971. (Ivriz)
Maner, Ç. ve E. Kuruçayırlı, "İvriz Ambarderesi Kızlar Oğlanlar Sarayı (Manastırı) Mağarası’nda Araştırmalar," Belleten 82, 2018: 785–802 ve Resim 1–12.
Poetto, M. "Intorno al pittogramma luvio geroglifico 197," FsGiorgadze, 2002: 98–99.
Şahin, M. "Neue Beobachtungen zum Felsreliefs von Ivriz/Konya. Nicht in den Krieg, sondern zur Ernte: der Gott mit der Sichel," AnSt 49, 1999: 165–76.
(Kısaltmalar için bknz.)


Resim kaynakları:
Tayfun Bilgin, 2009, 2017, 2019.
Bora Bilgin, 2011, 2019.
J. David Hawkins, 2000.
Lionel Bier, 1976.
Cüneyt Süer, 2011.
Ertuğrul Anıl, 2011.
Çiğdem Maner ve Emre Kuruçayırlı, 2018.